Theo'ya Mektuplar / Cuesmes, Belçika, Temmuz 1880 - 4

Kişinin az çok dalgın olduğu, az çok düşler âlemine daldığı anlar olabilir; kimisi çok dalgınlaşır, düşler âlemine çok derinden dalar. Ben belki de öyleyim, ama suç kendimin; ancak, belki bu da tümüyle sebepsiz değil, belki dalıp gitmemin, kafamın bir şeylere takılıp kalmasının, tasalanmamın bir nedeni vardı.. Üstesinden gelinemeyecek şeyler değil bunlar. Düşlere dalan kişi kimi kez bir kuyuya düşebilir, ama derler ki sonradan o kuyudan çıkmasını da bilir. Öte yandan, dalgın adamın da, bir tür denge öğesi olarak; aklının dupduru olduğu dönemler vardır. Kimi kez, olduğu gibi olması için geçerli nedenlere sahip bir kişidir ama bu nedenler başlangıçta herkesçe anlaşılmaz her zaman, ya da ilgilenilmediği için bilincine varılmadan unutulur. Fırtınalı bir denizin ortasındaymış gibi, uzun süre şuraya buraya atılıp savrulmuş bir kişi, er ya da geç ulaşmak istediği yere varır; beş para etmez, hiçbir işte tutunamaz, hiçbir işlev yüklenemez gibi görünen bir insan, sonunda yapabileceği işi bulur, etkin olabileceğini, başlangıçta göründüğünden çok daha değişik olduğunu gösterir.. Öyle, gelişigüzel yazıyorum şimdi, kalemime ne gelirse.. Beni, yalnızca boşta gezen bir serseri olarak görmeyebilirsen çok sevinirim.

Çünkü, iki tür serseri var ve bunlar birbirinin tam karşıtı.. Adam vardır; tembellikten, karaktersizlikten, tabiatının alçaklığından dolayı serseridir; istersen beni o türden say.

Bir de öteki tür serseri vardır ki kendi kendine rağmen boşta gezmektedir; etkin olabilmek için büyük bir özlemle yanan ama hiçbir şey yapamayan.. Çünkü bir şeyler yapması olanaksızdır, bir kafese hapsedilmiş gibidir, çünkü verimli olabilmek için gereksindiği şeylere sahip değildir, çünkü yazgının çizdiği olaylar dizisi onu o kafese tıkmıştır; böyle bir adam ne yapacağını bilmeyebilir ama içgüdüleriyle hisseder; ne olursa olsun, bir işe yarayabilirim, yaşamımın bir amacı olacak sonunda, çok daha başka türlü bir insan olabileceğimi biliyorum! Öyleyse nasıl yararlı olabilirim, nasıl hizmet edebilirim? İçimde bir şey var, nedir o?

Böylesi çok değişik yapıda bir serseridir; istersen beni bu türden say.

Kafese kapatılmış bir kuş, bahar geldi mi, yapacağı bir şey olduğunu çok iyi bilir, ama yapabilecek durumda değildir. Nedir bu? Pek iyi de anımsayamaz. Belli belirsiz bir şeyler gelir gözünün önüne ve kendi kendine der ki, ‘’Öteki kuşlar dallarda yuva kuruyorlar, yumurtluyorlar, yavrularını yetiştiriyorlar.’’ Ve başını kafesin çubuklarına vurur da vurur. Oysa kafes olduğu yerde kalır ve kuş, acıdan deliye döner.

Oralarda uçan bir başka kuş, ‘’Şu tembel hayvana da bak,’’ der yolunda giderken, ‘’keyfi yerinde görünüyor.’’ Evet, hapiste olan yaşar, ölmez, içinde olup bitenleri ise dışarıdan kimse görmez; sağlığı yerindedir, güneş açtığında az çok neşelidir.. Derken kuşların göç vakti gelir, yeniden melankoliye düşer. ‘’Ama istediği her şey elinin altında,’’ der ona kafeste bakan çocuklar.. Oysa o, çubukların arasından bulutlu gökyüzüne bakmakta, patlamaya hazırlanan fırtınayı görmekte, içinden yazgısına isyan etmektedir. ‘’Kafesteyim, kafeslenmişim, bir de hiçbir gereksinmem olmadığını söylüyorsunuz aptallar! Her istediğime sahibim, öyle mi? Ah! Yalvarıyorum size, özgürlüğümü bağışlayın, bırakın ben de öteki kuşlar gibi olayım!’’

Kimi boşta gezen kişiler bu serseri kuşa benzerler.

İnsanlar çoğu kez ellerinde olmayan nedenlerden dolayı hiçbir şey yapamama durumunda kalırlar. Kim bilir hangi korkunç, korkunç, çok korkunç kafesin içine hapsolmuşlardır. Kurtuluş da var bir yerlerde, biliyorum, geç kalmış bir kurtuluş. Haklı ya da haksız yere yok edilmiş bir iyi ad, yoksulluk, yazgının oyunları, felaketler… İnsanları hapseden şeyler bunlar işte.

İnsanı kendi içinde kapalı tutan, çevresine aşılmaz duvarlar ören, hatta sanki toprağa gömen şey nedir, her zaman bilemeyebilir, ama gene de birtakım parmaklıkların, kapalı kapıların, duvarların varlığını hissederiz. Bütün bunlar hayali mi, kafamda uydurduğum fanteziler mi? Sanmıyorum. Sonra soruyorsun kendi kendine: ‘’Tanrım! Daha çok sürecek mi bu? Hep mi böyle sürüp gidecek? Sonsuzluğa dek mi?’’ Kişiyi bu esaretten çekip kurtaran nedir bilir misin? Çok derin ve ciddi sevgi. Dost olmak, kardeş olmak, sevmek.. En üstün erk ile, sanki sihirli bir güçle hapishanenin kapısını açan bu işte.. Bu olmadı mı insan ömür boyu hapiste yaşıyor..

Duygu birliğinin yeniden doğduğu yerde yaşam yeniden başlar.

Hapishaneye, ön yargı, yanlış anlaşılma, şu ya da bu şey konusunda ölümcül bilgisizlik, güvensizlik, yalancı utanç adları da verilebilir.

Neyse, başka konulara geçmek gerekirse, ben dünyada alçalmışsam, sen tersine yükseldin. Ben sevgileri kendimden uzaklaştırdımsa, sen, tersine, yeni yeni sevgiler kazandın. Bu beni hep mutlu kılıyor, tüm içtenliğimle söylüyorum, her zaman da mutlu edecek. Pek ciddi bir insan olmasaydın, ya da derinliği olmayan bir kişi, bu başarılarının süremeyeceğinden korkardım. Ama hem çok ciddi hem de çok derin olduğunu bildiğimden, süreceğine inanıyorum. Gene de, beni en kötü cinsten bir serseri olarak görmemen mümkün olsaydı çok sevinirdim.

Senin için herhangi bir zamanda, herhangi bir şey yapabilirsem, herhangi bir yararım dokunabilirse, her an hizmetine hazır olduğumu bil.

Senin bana gönderdiğini ben nasıl kabul ettimse, sen de ilerde, sana yararımın dokunabileceği bir durum olursa eğer, yardım istemelisin; böyle bir şey beni çok mutlu eder ve senin bana hala güvendiğinin bir kanıtı olur. Birbirimizden epeyce uzaktayız, bazı konularda birbirimizden farklı görüşlerimiz var belki, gene de bir gün, bir saat gelir, birbirimize bir hizmette bulunabilme olanağı doğabilir.

Şimdilik, bana gönderdiğin yardım için bir kez daha teşekkür ederek, ellerini sıkarım.

Er ya da geç bana yazmak istersen eğer adresim şu: Ch. Decrucq eliyle, Rue dur Pavillon 3, Cuesmes, Mons. Senden bir mektubun bana çok iyi geleceğini de bil.

Her zaman senin,                                                                                                         Vincent                                                                                                                            

  

   

Theo'ya Mektuplar / Cuesmes, Belçika, Temmuz 1880 - 3

Dolayısıyla, şimdilerde, diyelim ki Rembrandt’ı, Millet ya da Delacroix’yı, ya da her kimseyse işte, eskisinden daha az coşkuyla sevdiğime inanmakta direnirsen yanılmış olursun; çünkü gerçek tam tersi… Ama, anlasana işte, sevilecek, inanılacak pek çok şey var. Shakespeare’de, Rembrandt’tan, Michelet’de Corregio’dan, Victor Hugo’da Delacroix’dan bir şeyler bulmak olası. Ayrıca İncil’de Rembrandt’tan bir şeyler, ya da Rembrandt’da İncil’den bir şeyler var, nasıl istersen artık? İkisi de aynı kapıya çıkıyor- insan olayı doğru anladığı, yanlış yorumlar yapmadığı, kıyaslamaların eşitleme anlamına gelmediğini bildiği sürece –ki bu, özgün kişiliklerin erdemlerini azaltmak demek değildir- elbette… Bunyan’da da Maris ya  da Millet’den bir şeyler var, Beecher Stowe’da Ary Scheffer’in izleri…

Eğer bir adamı, resimleri inceden inceye incelediği için bağışlayabiliyorsan, kitap sevgisinin de Rembrandt’ı sevmek kadar kutsal olduğunu kabul etmek zorundasın; hatta ikisinin birbirini tamamladığı kanısındayım ben.

Hani Fabritius’un bir erkek portresi vardı, bir gün birlikte yürürken Harleem Müzesi’nde görmüş, uzun süre bakmıştık, çok seviyorum onu. Ama Dickens’in A Tale of Two Cities (İki Kentin Öyküsü)’indeki Sidney Carton’u da seviyorum; başka kitaplardan da, az ya da çok benzerlikleriyle insanı şaşırtan, çarpıcı örnekler verebilirim sana. Shakespeare’in Kral Lear’indeki kişilerden biri olan Kent de bence en az Th. de Keyser’in herhangi bir figürü kadar soylu ve üstün nitelikli –tabii, Kent ve Kral Lear çok daha eski bir dönemde yaşamışlar o başka. Neyse, fazla uzatmayalım, Shakespeare harika bir adam! Kim onun kadar esrarlı olabilmiş? Dili, üslubu, gerçekten de bir ressamın ateşle, duyguyla titreyen fırçasıyla kıyaslanabilir. İnsan okumasını öğrenmek zorunda, tıpkı görmeyi, yaşamayı öğrenmek zorunda olduğu gibi…

Kısaca, herhangi bir şeyi inkâr ettiğimi sanmamalısın; sadakatsizliğimin içinde bile oldukça sadığım ve değişmişsem bile aynıyım. Tek kaygım var artık: Nasıl yararlı olabilirim dünyaya? Bir amaca hizmet etmem, iyi bir şeyler yapmam olası mı? Daha çok öğrenmenin, kimi konuları daha derinden incelemenin yollarını nasıl bulabilirim? Görüyorsun, hiç durmadan kafamı meşgul eden bu. Derken kendimi yoksulluk yüzünden dört yandan kuşatılmış hissediyorum, ulaşamayacağım kadar uzakta olan belirli işlerin belirli gerekli şeylerin dışına itildiğimi duyuyorum. Melankoliden kurtulamamamın nedenlerinden biri bu işte; sonra, dostluğun, güçlü, ciddi sevgilerin olabileceği yerde bir boşluk buluyor insan içinde, moral enerjisini kemiren bir düş kırıklığı duyuyor; sanki yazgı, sevecenlik içgüdülerine karşı bir barikat kurmuş, içimde bir iğrenme seli yükselip beni boğacak gibi oluyor. Ve haykırıyorsun: ‘’ Daha ne kadar sürecek bu Tanrım!’’

Peki, başka ne diyeyim? İçimizden geçen düşünceler dışarıdan görünüyor mu ki? İnsanın ruhunda koca bir ateş yanıyor olabilir, ama hiçbir zaman kendi kendisini ısıtamaz onunla; gelip geçenlerse yalnızca bacadan çıkan cılız dumanı görürler ve yollarına devam ederler. Şimdi bak, yapılması gereken şu: İçindeki o ateşi körüklemeli kişi, kendi kendine yeterli olmalı, büyük bir sabırsızlıkla, ama gene de sabırla birinin gelip o ateşin yanına oturacağı –belki de hep orada kalmak üzere- saati beklemeli. Tanrı’ya inanan kişi, önünde sonunda, er geç gelecek olan o saati beklemesini bilmeli.

Şimdilik, görünüşe göre, her işim kötüye gidiyor, bu durum epeydir sürüyor üstelik, gelecekte de bir süre aynı olacağa benzer; ama her şeyin düzeleceği bir vakit de gelebilir. Bu ille de olacak demiyorum, belki de hiçbir zaman olmayacak. Ama iyiye doğru bir gelişme olursa, bunu bir kazanç sayar, rahatlarım ve derim ki: Nihayet! Görüyorsun ya, bir şeyler varmış! Sen de diyeceksin ki belki: ‘’ Çekilmez bir adamsın, din konusunda akla uzak düşüncelerin, çocuksu vicdani kuşkuların var.’’ Düşüncelerim akla uzak ya da çocuksuysa, onlardan kurtulmayı umuyorum, daha iyisini istediğim yok. Bu konuda ne düşündüğüme değgin bir ufak ışık sana: Souvestre’in Philosophe sous les Toits (Damlar Altındaki Filozof)unda bulacaksın bunu. Halktan bir adamın, zavallı, basit bir işçinin kendisini kendi ülkesinde nasıl gördüğünü… ‘’Belki de kendi ülkenizin ne olduğunu hiç düşünmediniz,’’ dedi adam elini omzuma koyarak; ‘’çevrenizi saran her şeydir; sizleri yetiştirmiş, beslemiş olan, sevmiş olduğunuz her şey –gördüğünüz şu tarlalar, şu evler, şu ağaçlar, gülerek yanınızdan geçip giden şu kızlar, ülkeniz bunlar işte. Sizi koruyan yasalar, emeğiniz karşılığında kazandığınız ekmek, söylediğiniz sözler, halkımızdan ve arasında yaşadığınız şeylerden size gelen sevinç ve acı, ülkeniz bu işte! Bir vakitler annenizi gördüğünüz küçücük oda, onun size bıraktığı anılar, artık altında dinlendiği toprak, ülkeniz bu işte. Onu her yerde görüyor, havasını soluyorsunuz! Haklarınızın ve görevlerinizin, sevgilerinizin ve gereksinimlerinizin, anılarınızın ve şükranlarınızın bir hesabını yapın, hepsini aynı ad altında toplayın, o ad vatanınızın adıdır.’’

Aynı şekilde, insanlarda ve yaptıkları işlerde gerçekten iyi ve güzel olan, içsel ahlak taşıyan, tinsel ve harikulade güzellikte ne varsa Tanrı’dan geldiğine inanıyorum öte yandan, insanlarda ve yaptıkları işlerde kötü ve yanlış olan şeyler Tanrı’dan değil bence, Tanrı hiçbirini onaylamıyor.

Bir de, her zaman düşünmüşümdür ki, Tanrı’yı tanımanın en iyi yolu pek çok sevmektir. Bir dostu sev, karını sev, bir şeyi, canın ne istiyorsa onu sev, bildiğinden daha fazlasını bilmenin doğru yoluna girmişsin demektir. Ben böyle diyorum. Ancak, ulu, ciddi, mahrem bir duygu birliğiyle sevmeli kişi, tüm gücü ve aklıyla sevmeli, daha derinden, daha iyi, daha çok öğrenmeye çalışmalı. Böylesi bir yol Tanrı’ya götürür, sarsılmaz imana götürür.

Bir örnek vereyim sana: Biri Rembrandt’ı seviyor diyelim, ama ciddi seviyor, o kişi Tanrı’nın var olduğunu bilir ve derinden inanır. Biri Fransız Devrimi’nin tarihini inceliyor diyelim, o kişi imansız olamaz, en büyük şeylerin gerisinde de tanrısal bir erkin kendini gösterdiğini anlar.

Belki de adamın biri, kısa bir süre içinde elemler üniversitesinde ücretsiz dersler izlemiş, bu arada gözleriyle gördüğü, kulaklarıyla işittiği şeylere iyi dikkat etmiş ve bunlar üzerinde düşünmüş; o da sonunda imana varacaktır, belki de anlatamayacağı kadar çok şey öğrenmiş olacaktır. Büyük sanatçıların, gerçek ustaların, başyapıtlarında bize söylemek istediklerinin gerçek anlamını kavramaya çalışmak da insanı Tanrı’ya götürür. Biri kitabında yazmış ya da söylemiş diyeceğini, öteki ise yaptığı resimde. Sonra, sırf İncil’i oku, o zaman düşünürsün işte, çok düşünürsün, her zaman düşünürsün… İyi ya, çok düşün, her zaman düşün, o zaman sen bilincine bile varmadan düşüncelerin olağan düzeyin üstüne çıkar. Okumasını biliyoruz ya, okuyalım öyleyse!

Devam edecek…         

Theo'ya Mektuplar / Cuesmes, Belçika, Temmuz 1880 - 2

İncelenmesi en gerekli konulardan biri de tıp; az da olsa bu konuda bir şeyler bilmeyen, öğrenmeye çalışmayan hiç kimse yoktur. Oysa ben, görüyorsun bu alanda bir kelime bile bilmiyorum. Bütün bunlar insanı sarıyor, kafasını kurcalıyor, üstünde uzun uzadıya düşünecek, düşler kuracak malzeme sağlıyor. Beş yıldan fazladır, ne kadar süre olduğunu tam bilmiyorum, işsiz güçsüz sayılırım, oradan oraya dolaşıp duruyorum. Sense diyorsun ki: Belirli bir zamandan beri hep yokuş aşağı gittin, iyice bozuldun, hiçbir şey yapmadın. Tümüyle doğru mu bu?

Kimi kez kuru ekmeğimi kendim kazandım, kimi kez de bir dost, yüreğinin iyiliğinden, bir dilim ekmeği bana verdi, burası doğru. Elimden nasıl geliyorsa öyle yaşadım, iyi kötü, gelişigüzel; birçok kişinin güvenini yitirdim, doğru; parasal durumum acınacak gibi doğru; geleceğim çok karanlık görünüyor, doğru; işlerimi daha iyi yürütebilirdim, doğru; sırf ekmek parası kazanacağım diye çok vakit kaybettim, doğru; çalışmalarım, incelemelerim de kötü, hatta umutsuz durumda şu sıra, doğru; gereksinimlerim sahip olduklarımı çok aşıyor, evet. Ama buna yokuş aşağı inmek mi denir, hiçbir şey yapmamak mı denir? Belki diyeceksin ki: Neden herkesin senden istediğini yapmadın, neden üniversiteye devam etmedin? Buna vereceğim tek yanıt şu: Masraflar çok ağırdı, üstelik o dediğin gelecek, şimdi izlediğim yoldakinden daha iyi değildi.

Şimdi tutturduğum yolu sonuna dek sürdürmek zorundayım; okumazsam, kendi bildiğim gibi çalışmazsam, hiçbir şey yapmazsam, aramaktan vazgeçersem, işte o zaman yok olurum. En acı yazgı olur benimki.

Şimdi, benim görüşüm şöyle: Yılmadan devam etmek, devam etmek, gerekli olan bu. Bu kez soracaksın: Kesin hedefin ne? Hedefim gittikçe kesinleşecek, ağır ağır ama emin bir biçimde ortaya çıkacak – tıpkı kaba eskizin azar azar, üstünde ciddiyetle çalışarak, başlangıçta belli belirsiz olan fikrin üstünde uzun uzadıya düşünülerek, uçan, kaçacak gibi olan esini yakalayarak, resme dönüştürülmesi gibi, sonsuzluğa dek aynı kalacak hale getirilmesi gibi… Vaizlerin de aynı sanatçılar gibi olduklarını söylemeliyim sana. Bir yanda eski akademik ekol var, çoğu kez tiksindirici, zorba, her türlü iğrençliğin bir araya geldiği bir yer; her türlü ön yargıyı, köhne toplum değerlerini çelikten bir zırh gibi üstlerine geçirmiş adamlar. Bu adamlar işin başında oldular mı mevkileri de ona göre dağıtıyorlar, geliştirdikleri bürokratik bir sistem sayesinde kendi gözdelerine iyi yerler vermek, başkalarını dışarıda tutmak hesabına düşüyorlar. Bunların Tanrı’ları Shakespeare’nin sarhoş Falstaff’ının Tanrısı gibi, ‘’ le dedans d’une eglise’’;* bu sözde vaiz beylerin dinsel ve dinsel konulardaki tutumu, inanılacak gibi değil belki ama o sarhoş herifinkinden farksız (bunu kendilerine söylesen şaşırabilirler, herhangi bir insani duyguya sahipseler tabii). Belli olan şu ki, bu konulardaki körlüklerinin günün birinde açık görüşlülüğe dönüşebilme tehlikesi hiç yok.

Durum böyle olunca, onlarla aynı görüşte olmayan, tüm yüreği, tüm ruhuyla, toparlayabildiği tüm kızgınlıkla karşı çıkan kişinin işlerinin kötü gitmesi olağan. Kendi payıma, bunlar gibi olmayan akademiklere saygı duyuyorum. Ancak, saygın olanlar, ilk anda inanamayacağın kadar ender. Şimdi işsiz olmamın, yıllardır bana iş verilmemesinin nedeni, kendileri gibi düşünenlere iş vermeyi yeğ tutan o beylerden daha başka düşüncelere sahip olmam sadece. Söz konusu olan yalnızca giyim kuşamım konusunda ileri sürdükleri ikiyüzlü sakıncalar değil, inan bana çok daha ciddi bir sorun var işin içinde.

Bütün bunları neden sana anlatıyorum ki? Yakınmak için değil, belki de az çok yanlışlıklar yaptığım olaylar için bir bahane uydurmak amacıyla değil, sırf sana cevap vereyim diye. Geçen yıl beni görmeye geldiğinde, ‘’ La Sorciere’’ (Büyücü Kadın) adını verdikleri ıssız çukurun oralarda yürüyüş yaptığımızda, bana bir vakitler Ryswyk değirmeninin ve kanalın orada da birlikte yürüdüğümüzü hatırlatmış, ‘’o vakitler birçok konuda aynı görüşteydik’’ demiştin. Sonra da eklemiştin ama: ‘’O günden bu güne öylesine değişmişsin ki, aynı insan değilsin artık.’’ Tümüyle doğru değil bu. Değişen şu ki, o zamanlar yaşamım bunca güç değildi, geleceğim daha az karanlıktı; içim, içimdekiler, bakış ve görüş açım, düşünce tarzım hiç mi hiç değişmedi. Herhangi bir değişme olmuşsa, o da şudur: eskiden düşündüklerime, inandıklarıma, şimdi daha çok inanıyorum, eskiden sevdiklerimi şimdi daha çok seviyorum.

*’'Bir kilisenin içinde’’.

Devam edecek…

Theo'ya Mektuplar / Cuesmes, Belçika, Temmuz 1880 - 1

                                                                                     

                                                                                            Cuesmes, Belçika, Temmuz 1880

Sevgili Theo,

Uzun süre, birçok nedenden dolayı yazamadıktan sonra, bu kez biraz isteksizce yazıyorum sana.

Bir dereceye kadar, bir yabancı gibi oldun bana, ben de sana –belki de sandığından çok daha fazla. Böyle devam etmemek ikimiz için de daha iyi olur belki. Eğer zorunlu olmasaydım, sen beni bu zorunluluk karşısında bırakmasaydın, bu mektubu bile yazmazdım ola ki. Benim için elli frank gönderdiğini öğrendim Etten’de; çarnaçar kabul ettim. İstemeyerek elbette, içimde melankolik bir duyguyla elbette, ama başka ne yapabilirdim – bir çıkmaz sokakta, dümdüz bir duvarın önünde gibiyim, başım da dertte. Kısaca, sana teşekkür etmek için yazıyorum bu mektubu.

Borinag’a döndüğümü biliyorsundur belki. Babam Etten civarında bir yerde kalmamı yeğliyordu; kabul etmedim ve sanıyorum ki herkes için en iyi olanı yaptım böylece.

Nasıl oldu bilmiyorum ama elimde olmadan, ailenin baş edilmez, kuşku uyandırıcı bir kişisi durumuna geldim, en azından güvenilemeyecek biri. Bu halde kime ne yararım dokunabilir?

Her şeyden çok bu nedenle, yapabileceğim en iyi, en akla yakın şey bir yerlere gitmek, uygun bir uzaklıkta bulunmak hepinizden, böylece varlığımı unutabilirsiniz.

Tüylerini dökme –tüy değiştirme- vakti kuşlar için neyse, biz insanlar için de düşkünlük ve mutsuzluk dönemleri aynı zor zamanlar. Böylesi bir tüy dökme döneminde ömrü billâh kalabilir kişi, ya da atlatır, yenilenmiş olarak yaşama döner. Ama ne olursa olsun, başkalarının gözü önünde yapılamaz bu, çünkü hiç de eğlenceli bir şey değil… Öyleyse saklanmaktan başka çare yok. İyi ya, öyle olsun.

Şimdi; bütün bir ailenin –hele de her türlü ön yargıdan ve onurlu olduğu kadar modaya uygun erdemlerden tümüyle uzak olmayan bir ailenin- güvenini yeniden kazanmak her ne kadar zor, nerdeyse imkânsızsa da, gene de tümüyle umutsuzluğa kapılmış değilim. Zamanla, yavaş yavaş, ama sonunda mutlaka, aileden bazılarıyla yeniden candan bağlar kurabileceğime inanıyorum.

Her şeyden önce, söz konusu ‘’içten bağlar’’ın –daha fazlasını istemeye çekiniyorum- babamla aramda yeniden kurulmasını diliyorum, senimle ikimiz arasında kurulmasını ise en az aynı ölçüde umuyorum.

Böylesi bir entente cordiale karşılıklı yanlış anlamalardan çok daha yeğdir. Şimdi, birtakım soyut konulardan söz açarak içini sıkmak zorundayım. Sabırla dinleyeceğini umuyorum. Tutkulu, coşkulu, duygularına çabuk kapılan bir insanım ben. Ufak tefek, ya da büyük delilikler, saçmalıklar yapabilecek bir tabiatım var; yaptıklarımdan az ya da çok pişman oluyorum daha sonra. Kimi kez, sabırla beklemek daha yerinde olacakken, aklıma geleni anında yapıyor ya da söylüyorum. Başkaları da aynı yanlışlıkları yaparlar kimi kez sanıyorum. Hal böyleyken, yapılacak ne var? Kendimi, tehlikeli, hiçbir işe yaramaz biri gibi mi görmem gerekir? Sanmıyorum. Sorun şu: Söz konusu aşırı coşkuları, duygusallığı iyi bir şeyler uğruna kullanabilmek için her yolu denemek. Örnekse, coşkularımdan biri: Kitaba karşı hemen hemen karşı konulmaz bir tutkum var; hiç durmadan okumak, öğrenmek, kendi kendimi yetiştirmek peynir ekmek kadar kesin bir gereksinme benim için. Eminim, sen anlayabilirsin bunu. Bir başka çevre içinde bulunduğumda, resimler ve sanat yapıtları arasında olduğumda yani, biliyorsun onlara karşı şiddetli bir tutkum vardı, coşkuların en yüksek doruğuna ulaşırdım. Ve buna pişman değilim. Şimdi, o ülkeden çok uzaktayken bile, resimler diyarının özlemini çekiyorum sık sık.

Belki de hatırlarsın, eskiden bilirdim (hala da biliyorum ola ki) Rembrandt’ın kim olduğunu –Millet’in, Jules Dupre’nin, Delacroix’nin, Millais ya da M. Maris’in kim olduklarını da… Eh, şimdi o çevrenin içinde değilim artık- ama o ruh denilen şey var ya, o hiçbir zaman ölmez, hep yaşar, hep ve her zaman ve sonsuza dek arayışını sürdürür derler. Ben de, o dediğim özleme, sıla hasretine baş eğeceğime, dedim ki kendi kendime: ‘’O ülke, ya da anavatan, her yerdedir. Böylece, kendimi umutsuzluğa bırakacağıma, bir başka türlü söylemek gerekirse, umudu uyanık tutan, yükselmeyi amaçlayan, hep arayan melankoliyi, uyuşukluk ve acı içinde insanı umutsuzluğa sürükleyen melankoliye yeğledim. Bu nedenle elime geçirebildiğim tüm kitapları –İncil gibi, Michelet’nin ‘Fransız Devrimi’ gibi, sonra geçen kış Shakespeare, birkaç Victor Hugo ve Dickens, Beecher Stowe, Aeschylus ve onun kadar klasik olmayan birkaç kişi daha, ve büyük birkaç ‘küçük usta’nın yapıtları- olanca ciddiyetimle okudum, inceledim. ‘Küçük usta’ olarak nitelediklerim arasında Fabritius ve Bide gibi kişiler var, çok iyi bilirsin.

Şimdi, bütün bunlara dalmış olan bir kişi, kimi kez ‘choquant’ olur, yani, başkalarına aşırı şaşırtıcı ve ters gelebilir; arada bir bilmeden, istemeden, kimi örf ve adetlere, toplum kural ve alışkanlıklarına karşı suç işler.

Oysa bunlara kötü gözle bakmak ne yazık, ne yanlış… Örnekse, sen de biliyorsun ki genellikle giyim kuşamıma, dış görünüşüme pek dikkat etmem, kabul ediyorum, bunun kimilerini şoke ettiğini de kabul ediyorum. Ama bak şimdi, yoksulluğun, mahrumiyetin de payı var bunda; sonra derin bir düş ve cesaret kırıklığının oynadığı rol de var… Kimi kez, o sırada kafanızı kurcalayan bir konuyu daha incelemek için gerekli yalnızlığı sağlamaya yarıyor bu.

Theo'ya Mektuplar - YKY - Çeviri: Pınar Kür

Devam edecek....